Wielki Post
Geneza Wielkiego Postu sięga początków chrześcijaństwa. W starożytności chrzest – jako zanurzenie wraz z Chrystusem w śmierci po to, by razem z Nim powstać do nowego życia – przyjmowali najczęściej ludzie dorośli i udzielano go właśnie w Wielkanoc. Kandydaci do chrztu przygotowywali się pierwotnie przez pięć lat, później przez trzy, a z biegiem czasu przez rok. Zawsze jednak ostatnie tygodnie były czasem najintensywniejszym. W tym okresie katechumeni codziennie gromadzili się na naukach i uczestniczyli w specjalnych obrzędach (tzw. skrutyniach).
W miarę rozszerzania się chrześcijaństwa i upowszechnienia chrztu dzieci, katechumenat dorosłych został zepchnięty na margines. Została natomiast praktyka intensywnego przeżywania przez chrześcijan ostatnich tygodni przed Wielkanocą. W ten sposób upowszechniła się tradycja Wielkiego Postu.

W III wieku Okres Wielkiego Postu trwał dwa tygodnie. Wymiar czterdziestu dni ustalono w IV wieku. Liczba czterdzieści posiada bogatą wymowę biblijną: czterdzieści dni to czas potopu (Rdz 7,17), pobytu Mojżesza na Synaju (Pwt 9,11) i wędrówki Eliasza przez pustynię (l Krl 19,8), to również ogłoszony przez Jonasza okres nawrócenia i pokuty dla mieszkańców Niniwy ( Jon 3,4), a wreszcie czas, jaki Chrystus spędził na pustkowiu, poświęcając go na modlitwę i post oraz walcząc z szatanem (Mk 1,13; Łk 4,1). Czterdzieści lat trwała też tułaczka ludu wybranego przed wejściem do Ziemi Obiecanej ( księga Liczb Lb 14,33n).
W VII wieku Kościół Katolicki za początek Okresu Wielkiego postu przyjął szóstą niedzielę przed Wielkanocą. Ponieważ jednak niedziele wyłączone były z postu, aby zachować 40 dni pokutnych, jego początek przypadał na środę. Od 1570 roku był to już zwyczaj powszechnie obowiązujący w Kościele, aby Wielki Post rozpoczynać w środę tzw. Popielcową.
A więc czterdziestodniowy Okres Wielkiego Postu liczymy od Środy Popielcowej do Wielkiej Soboty.
Zgodnie z regułami zreformowanej liturgii podczas obrad II Soboru Watykańskiego (1962-1965), niedziele Wielkiego Postu zostały opatrzone kolejnymi cyframi rzymskimi od I do VI. Kapłani ubierają kolor fioletowy oznaczający pokutę, smutek, oczekiwanie i żałobę. W tym okresie wręcz zakazane jest ozdabianie kwiatami ołtarza, zaś gra na organach zostaje ograniczona.
Wyjątkiem jest IV Niedziela Wielkiego Postu – Laetare, (łac. radować się), gdy kapłani zakładają różowy strój liturgiczny!! Dziwnym może wydawać się ta radość w trakcie Wielkiego Postu, ale tradycja niedzieli Laetare sięga do początków chrześcijaństwa. Zanim bowiem ustalono 40-dniowy post, czas pokuty rozpoczynał się od poniedziałku po IV niedzieli dzisiejszego Wielkiego Postu (i trwał jak już wspominałam II tygodnie). Niedziela Laetare była więc ostatnim dniem radości (takie nasze współczesne ostatki). W tym dniu można też ozdabiać ołtarz kwiatami i podczas liturgii używać instrumentów muzycznych.
Z V-tą niedzielą wiąże się tradycja przykrywania ciemną tkaniną krzyży i obrazów Jezusa, umieszczonych w świątyniach. Zasłony te początkowo okrywały krzyże przez cały Wielki Post ponieważ dawniej ukrzyżowany Jezus odziany był w szaty królewskie lub kapłańskie, posiadał koronę królewską nie cierniową, i nie miał znamion śmierci i cierpień fizycznych. W Wielkim Poście konieczne było zasłanianie takiego wizerunku Chrystusa Triumfatora, aby ułatwić wiernym skupienie się na męce Zbawiciela.
Ostatnia, VI niedziela Wielkiego Postu, czyli Niedziela Palmowa, wprowadza nas w najważniejszy fragment omawianego okresu liturgicznego: rozpoczyna się Wielki Tydzień. Jak wiemy Niedziela ta nazwę swą wzięła od uroczystego witania gałązkami z drzew wjeżdżającego na osiołku do Jerozolimy Jezusa.

Wielki Post jest okresem liturgicznym, czyli częścią roku kościelnego, a więc istotne jest to, co dzieje się w liturgii, a nie tylko wstrzemięźliwość taka czy inna. W liturgii zaś każda niedziela, a nawet każdy dzień powszedni ma swoją specyfikę, własne czytania. Poszczególnie niedzielne czytania zawierają jakby streszczenie drogi chrześcijanina, podsuwają też pewien program nawrócenia i pracy nad sobą. Myślę, że bez zwrócenia uwagi na te duchowe treści, sens Wielkiego Postu rzeczywiście może być niezrozumiały, jakby zasłonięty i wówczas dostrzega się tylko pustą formę i rutynę.
Kościół katolicki daje nam wiele możliwości dobrego przygotowania się do Wielkanocy i głębszego przeżycia okresu Wielkiego Postu, przez uczestnictwo w Środzie Popielcowej, Nabożeństwie Gorzkich Żali i Drogi Krzyżowej.

Gorzkie Żale składają się z 3 części: pobudki, intencji modlitewnej i Pieśni.
Części Gorzkich Żalów nazywane apostrofami są trzy :
– W pierwszej opisywana jest męka Chrystusa od modlitwy w Ogrójcu, aż do ukrzyżowania.
– W drugiej jest lamentacja nad cierpiącym Chrystusem.
– W trzeciej następuje dialog duszy z Matką Bolesną

Drogę Krzyżową sprowadzili z Jerozolimy bracia Franciszkanie. Droga Krzyżowa składa się z czternastu tajemnic kontemplujących mękę Zbawiciela, aż do złożenia Go w grobie.

W Polsce w czasie Wielkiego Postu obowiązuje post ścisły jakościowy (od 14 do 65 roku życia) oraz ilościowy (raz do syta i dwa razy dla zaspokojenia głodu).